Oryginalna nazwa gry wydanej przez Naszą Księgarnię (a wcześniej przez Egmont) brzmi Tiki Topple, co tłumaczy jej egzotyczną oprawę graficzną: kwiaty, papugi i hawajskie napisy. Według mitologii maoryskiej Tiki był pierwszym człowiekiem stworzonym przez boga, ale przez rozszerzenie mianem tiki określa się również drewniane lub kamienne rzeźby o ludzkich kształtach. Stylizowane rzeźby są charakterystycznym elementem tzw. kultury tiki, której początki sięgają lat 30. XX wieku w Kalifornii, gdzie rozpoczęła się moda na egzotycznie udekorowane bary i wymyślne nazwy drinków. Wyidealizowanemu urokowi tropikalnych regionów Południowego Pacyfiku, a w szczególności Hawajów, nie oparł się również Keith Meyers, autor gry Tiki Topple, czyli Totemu. „Topple” to po angielsku przewrócić się, runąć, więc już sam tytuł wiele zdradza, jeśli chodzi o przebieg gry. Jeśli chodzi o polską nazwę gry, która – chociaż brzmi kusząco – ma się nijak do oryginalnej oprawy graficznej, mogę jedynie przypuszczać, że pierwszy wydawca gry na rodzimym rynku (Egmont) uznał, że totem jako godło rodziny lub klanu pod postacią drewnianej rzeźby jest bardziej znany w naszym kręgu kulturowym niż polinezyjski tiki. Niestety nie wziął pod uwagę, że totemy – w odróżnieniu od tiki – przedstawiają głównie zwierzęta i rośliny, ale nigdy ludzi.
CEL GRY
Doprowadź do takiego ułożenia członów totemu, żeby trzy elementy z Twojej karty celów znalazły się na jego szczycie. Jeśli Ci się to uda, zdobędziesz punkty. Miej jednak świadomość, że Twoi rywale będą co chwila psuć Ci szyki, realizując układy z własnych kart celów.
ZAWARTOŚĆ PUDEŁKA
plansza
4 pionki
32 karty ruchu (po 8 w każdym z 4 kolorów)
27 kart celów
9 elementów totemu
Karty ruchu pozwalają zmieniać układ elementów totemu na planszy: przesuwać je wyżej (o 1, 2 lub 3 miejsca), niżej (o 2 miejsca) lub na sam dół totemu, a także usuwać pojedyncze człony z totemu.
Na kartach celów znajdują się kombinacje trzech elementów totemu z informacją o liczbie punktów, które można zdobyć za umieszczenie danego elementu na wskazanym miejscu. Odpowiednio 9 punktów za miejsce na szczycie, 5 punktów za pierwsze lub drugie miejsce i 2 punkty za pierwsze, drugie lub trzecie miejsce. Gracz może zdobyć w czasie jednej rundy maksymalnie 16 punktów, a w całej grze aż 64, ale to chyba zdarza się wyjątkowo rzadko, bo tor punktacji na planszy kończy się na… 35 punktach.
Każdy element totemu ma inny kolor oraz nazwę, a na jego spodzie znajduje się jeden z trzech symboli: muszla, rozgwiazda lub rybia ość, który jest brany pod uwagę podczas losowego układania elementów totemu na planszy przed rozpoczęciem gry.
Elementy totemu na kartach celów zawsze są utworzone z kombinacji trzech symboli, dzięki czemu zwycięskie układy rozkładają się symetrycznie na całej planszy i w chwili rozpoczęcia gry szanse wszystkich graczy są wyrównane.
PRZYGOTOWANIE I PRZEBIEG GRY
Każdy gracz otrzymuje pionek w wybranym kolorze i odpowiadający mu zestaw kart ruchu. Pionki należy umieścić na planszy na polu z napisem „start”. Rozmieść losowo elementy totemu na planszy, zachowując zasadę o sąsiedztwie elementów z tym samym symbolem. Potasuj karty celów i rozdaj każdemu z graczy po jednej. Przed rozpoczęciem każdej rundy gracze muszą odłożyć na bok jedną losową wybraną kartę ruchu ze swojej talii (nie może być nią karta „usuń”).
Gra trwa 3 (w przypadku 3 graczy) lub 4 rundy (w przypadku 2 lub 4 graczy), a zwycięzcą zostaje osoba, która zdobyła najwięcej punktów.
W swojej turze gracz wybiera jedną z kart ruchu i wykonuje przypisane do niej działanie, przesuwając wybrany element totemu w górę lub w dół. Raz wykorzystana karta musi pozostać na stole (widoczna dla pozostałych graczy) do końca rundy. Gracz nie można zrezygnować z wykonania ruchu, nawet jeśli miałby mu on przynieść szkodę. Gracze kolejno za grywają karty i wykonują przypisane do nich ruchy do momentu, w którym na planszy pozostaną tylko 3 elementy totemu lub gracze pozbędą się wszystkich swoich kart. Wówczas następuje ujawnienie kart celów i podliczenie zdobytych punktów, a następnie przesunięcie pionków na planszy o liczbę pól równą zdobytym w danej rundzie punktom.
Grę można urozmaicić, wprowadzając następujące warianty: „Lepszy wróbel w garści…” lub „Ze zdwojoną siłą”. W pierwszym z nich gracz może (ale nie musi) w dowolnym momencie gry ogłosić, że układ totemów na planszy odpowiada układowi na jego karcie celów i natychmiast zdobyć 5 punktów, rezygnując z dalszej gry do końca rundy, natomiast w drugim gracz raz na rundę może wykorzystać dowolną kartę ruchu dwukrotnie (np. zamiast o 3 miejsca do góry przesunąć wybrany element totemu aż o 6 miejsc lub przesunąć dwa różne elementy totemu o 3 miejsca do góry). Pozostałe zasady pozostają bez zmian.
WRAŻENIA
Totem to lekka i szybka gra losowo-strategiczna, w której liczba graczy nieznacznie wpływa na charakter rozgrywki (bardziej strategiczny w rozgrywce 2-osobowej, a bardziej losowy w przypadku 3 lub 4 graczy). Totem zwraca na siebie uwagę przede wszystkim atrakcyjną oprawą graficzną: począwszy od pudełka z plastikową „szybką”, przez którą widać bakelitowe elementy totemu z wyżłobionymi wizerunkami twarzy, przez bardzo czytelne, a przy tym pięknie zilustrowane karty ruchu i celów aż do poręcznej i solidnej planszy z wgłębieniem, po którym przesuwają się części totemu.
Równie zgrabna i elegancka jest mechanika Totemu, w której gracze realizują tajne cele, manewrując wspólnymi elementami. (Skojarzenia z Pędzącymi żółwiami Reinera Knizii jak najbardziej na miejscu!). Dzięki prostym zasadom do stołu mogą zasiąść już 6-latki, ale nawet starsi gracze nie będą się przy niej nudzić. W każdej rundzie masz do wykonania zaledwie 7 akcji – przesunąć element totemu w górę, w dół lub go usunąć. Chociaż to Ty decydujesz o tym, którą kartę zagrać w jakim momencie, nigdy nie możesz być pewny, czy Twoje próby doprowadzenia na szczyt wybranych elementów totemu się powiodą, bo pozostali gracze mogą mieć zupełnie inne cele do zrealizowania. O tak, Totem to zdecydowanie jedna z tych gier, którym na drugie imię interakcja, również negatywna (od przesunięcia elementu totemu przeciwnika o 1 lub 2 miejsca w dół przez strącenie go na samo dno aż do usunięcia z planszy, brrr!). Chociaż nie ma jednej sprawdzonej drogi do zwycięstwa, wydaje się, że warto jak najszybciej przesunąć w górę swój element z najniższej części totemu, zanim rywale usuną go z gry. Jednak z drugiej strony im wyraźniej damy do zrozumienia przeciwnikom, że zależy nam na konkretnych elementach, tym bardziej będą się starali je wyeliminować. Jak tu połączyć profilaktykę z kamienną twarzą? Czy przy tak ograniczonej liczbie kart warto poświęcać niektóre z nich na zmylenie przeciwników? Czy próbować umieścić na szczycie wszystkie trzy elementy totemu z karty celów, czy może skoncentrować się na jednym najbardziej opłacalnym kosztem pozostałych? To pytania, na które każdy sam musi sobie odpowiedzieć, bo nie ma jednej słusznej odpowiedzi. Pewnie właśnie dlatego Totem ma taką siłę przyciągania – zarówno starszych bardziej doświadczonych graczy, jak i dzieci, które – jeśli los im będzie sprzyjał, a same nie popełnią ewidentnych błędów – mogą wygrać niejedną partyjkę z dorosłymi.
PS Dla zainteresowanych przetłumaczyłam z języka hawajskiego napisy z elementów totemu:
nani – piękny
lokahi – jedność, zgoda, harmonia
kapu – tabu, zakazany, święty
hookipa – gościnność
akamai – mądry
huhu – zły, wściekły
nui – wielki
wikiwiki – spieszyć się
(eepo – znaczenia tego słowa nie udało mi się odnaleźć)
TYTUŁ: Totem
AUTOR: Keith Meyers
ILUSTRACJE: Chris Lee
WYDAWNICTWO: Nasza Księgarnia
ROK WYDANIA: 2018
WIEK: 6+
LICZBA GRACZY: 2–4
CZAS GRY: 20 minut
WYMIARY: 20 × 26,5 × 6,5 cm