Boom na literaturę popularnonaukową dla dzieci trwa już od dobrych kilku lat, ale dopiero w 2017 roku, kiedy wydawnictwo Debit opublikowało Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek. 100 historii niezwykłych kobiet, dostrzeżono ogromny potencjał w biografiach i inspirujących historiach ludzi, którzy – na przekór przeciwnościom losu czy stereotypom związanych z płcią – dokonali wyjątkowych rzeczy. Lista tytułów jest stanowczo za długa, by ją tu przytaczać, ale warto zwrócić uwagę na kilka najpopularniejszych tendencji: podział na literaturę skierowaną do dziewcząt i chłopców, dobór bohaterów ze względu na płeć albo wiek oraz tematyka. W swojej książce Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków
Andrzej Fedorowicz opisuje przygody podróżników płci męskiej, a – jak głosi notatka na tylnej okładce – w przygotowaniu jest już tom o wyprawach wielkich Polek.
Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków to pierwsza książka Andrzeja Fedorowicza skierowana do młodego odbiorcy. Autor już na samym początku ustanawia bezpośrednią relację z czytelnikiem („Jeśli wyobrazicie sobie najdalsze pustkowia, odludne wyspy, najbardziej tajemnicze zakątki planety czy najtrudniejsze do zdobycia szczyty, możecie być niemal pewni, że »nasi« już tam byli”), którą podtrzymuje na przestrzeni książki w dwojakim celu: żeby rozpalić wyobraźnię młodego odbiorcy i obudzić w nim żyłkę odkrywcy („Pochowano go [Beniowskiego] na Madagaskarze, jednak jego grobu aż do dziś nie udało się odnaleźć. Kto wie, może odkryje go kiedyś nieznany jeszcze podróżnik z Polski? Może to będziesz ty?”) i odwołać się do wcześniejszych rozdziałów („Pamiętacie wyprawy Benedykta Polaka, Maurycego Beniowskiego i Rufina Piotrowskiego? W eskapadzie Ossendowskiego było po trochu każdej z tamtych podróży”).
Andrzej Fedorowicz pisze prostym, przystępnym językiem, z rzadka pozwala sobie na żartobliwy ton („Izydor [Borowski] nie pałał wielką miłością do nauki, więc geografię znał raczej słabo”) i dba o to, żeby mnogość faktów, nazwisk, nazw geograficznych i dat nie przysłoniła warstwy przygodowej poszczególnych historii. Nieliczne trudniejsze pojęcia (wydarzenia historyczne, terminy geograficzne, fachowa terminologia, a nawet… klisza do aparatu!) objaśniono w przypisach.
Ze względu na specyfikę podróży i czasów, w których się odbywały, pierwsza część książki (od wyprawy Benedykta Polaka z Wrocławia do mongolskiej stolicy w latach 1245–1247 do eskapady Ferdynanda Ossendowskiego z Syberii przez Mongolię i Chiny do Oceanu Spokojnego w latach 1920–1921) może się wydawać nieco nużąca lub niezrozumiała dla młodego odbiorcy. Motorem podejmowanych wówczas wielkich wypraw były cele dyplomatyczne, ucieczki z zesłania, udział w walkach niepodległościowych, a nie ciekawość czy pobudki ambicjonalne.
Zdecydowanie dużo więcej miejsca zajmują czasy współczesne: od lotu Bolesława Orlińskiego i Leonarda Kubiaka do Tokio i z powrotem w 1926 przez zdobycie Korony Himalajów przez Jerzego Kukuczkę w latach 1979–1986 aż do rejsu kajakiem przez ocean Aleksandra Doby (trzecia i najprawdopodobniej ostatnia wyprawa zakończyła się w 2017). Bohaterami tych rozdziałów są ludzie, którzy nie potrafili usiedzieć na jednym miejscu i mieli wielki apetyt na przygody.
Jakim kluczem posłużył się Andrzej Fedorowicz, kompletując bohaterów do Podróżników? We wstępie wyjaśnia, że „każdy z nich w swojej epoce zdobył sławę. Dziś, po wielu latach, a nawet stuleciach, o niektórych trochę już zapomniano”. Szkoda, że w książce zabrakło rozdziałów poświęconych Ignacemu Domeyce (czteromiesięczna podróż do Chile, wkład w rozwoju przemysłu górniczego, na jego cześć jedno z pasm w Andach nazwano Górą Domeyki) czy Pawłowi Strzeleckiemu (w 9 lat odbył podróż dookoła Ziemi, a podczas pobytu w Australii nazwał najwyższy szczyt Wielkich Gór Wododziałowych na cześć przywódcy insurekcji Górą Kościuszki), ale w tego typu wydawnictwach zawsze trzeba dokonywać wyborów.
Książka Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków ma bardzo przejrzystą budowę: począwszy od równej długości rozdziałów przez tekst rozbity na dwie kolumny aż do zróżnicowania kolorystycznego poszczególnych części. Każdy z 17 rozdziałów otwiera strona z mapą, na której zaznaczono trasę wyprawy i czas jej trwania. Linearna narracja i brak rozpraszaczy w postaci dodatkowych ramek, a także język dostosowany do grupy odbiorców sprawiają, że mimo mnogości faktów lektura Podróżników. Wielkich wypraw Polaków jest przyjemna i wciągająca. Andrzej Fedorowicz serwuje skondensowane, ale lekkostrawne pigułki wiedzy, a robi to w tak ciekawy sposób, że zaintrygowany czytelnik ma ochotę sięgnąć po szersze opracowania (na dole wpisu znajdziecie listę lektur uzupełniających).
Specyficzne ilustracje Zosi Frankowskiej i Jacka Ambrożewskiego przywodzą na myśl prace Marty Ignerskiej, ale są prostsze w odbiorze. Na pierwszy plan wysuwa się ograniczona paleta barw, schematyczność w przedstawianiu postaci oraz charakterystyczne cieniowanie (drobinki czerni wyglądają jakby zostały stworzone za pomocą aerografu). Mimo nieco karykaturalnej kreski i uproszczeń ilustracje niosą ze sobą dodatkowe informacje: o strojach z epoki, krajobrazie czy środkach transportu i przyrządach nawigacyjnych. Kolorystyka ilustracji w poszczególnych rozdziałach jest utrzymana w dwóch dominujących barwach, często są to nietypowe zestawienia (np. żółć z różem), ale w niektórych przypadkach użyte barwy nawiązują bezpośrednio do opisywanego krajobrazu (np. pomarańcz w rozdziale o Kazimierzu Nowaku, który na rowerze pokonał Afrykę, czy błękit i odcienie mięty w rozdziałach poświęconym Markowi Kamińskiemu i Jerzemu Kukuczce).
I JESZCZE DWA SŁOWA O MAPACH ALEKSANDRY I DANIELA MIZIELIŃSKICH
Lektura książek o podróżnikach i ich wyprawach rozbudza zainteresowanie geografią. Aż chciałoby się prześledzić trasę ich podróży palcem po mapie! To dobra okazja, żeby sięgnąć po Mapy Mizielińskich, które uzupełnią fascynujące historie opowiedziane przez Andrzeja Fedorowicza o jeszcze więcej szczegółów: faunę i florę, zabytki, regionalne stroje i przysmaki.
Pierwsze wydanie Map ukazało się w 2012 roku. Międzynarodowy sukces wydawnictwa zmobilizował małżeństwo ilustratorów do dalszej pracy. W ten sposób z okazji 10-lecia wydawnictwa Dwie Siostry powstała specjalna limitowana pomarańczowa edycja z 16 dodatkowymi mapami. W 2019 pojawiła się najobszerniejsza do tej pory edycja fioletowa oraz zielone Mapy, których nie masz uzupełniające podstawową niebieską edycję.
http://www.wydawnictwodwiesiostry.pl
PODRÓŻNICY. WIELKIE WYPRAWY POLAKÓW I CO DALEJ?
Książka Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków to świetna przystawka przed bardziej szczegółowymi biografiami napisanymi z myślą o dziecięcym i młodzieżowym odbiorcy:
Benedykt Polak → Wyprawa niesłychana Benedykta i Jana, Łukasz Wierzbicki, wyd. Pointa, 2011
Jerzy Jeliński → W dwa lata dookoła świata, Dariusz Grochal Dariusz, Dorota Grochal, wyd. Skrzat, 2018
Kazimierz Nowak → Afryka Kazika, Łukasz Wierzbicki, wyd. Bis, 2017
Jerzy Kukuczka → Zdobyć koronę. Opowieść o Jerzym Kukuczce, Anna Czerwińskiej Rydel, wyd. Na szczyt, 2016,
Marek Kamiński → Marek, chłopiec, który miał marzenia, Marek Kamiński, Elżbieta Zubrzycka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009
Aleksander Doba → Doba na oceanie. Jak przepłynąć Atlantyk kajakiem?, Agata Loth-Ignaciuk, wyd. Druga noga, 2017, Ocean to pikuś, Łukasz Wierzbicki, wyd. Sorus, 2018
O AUTORACH
Andrzej Fedorowicz jest dziennikarzem, który nie jest na stałe związany z żadnym wydawnictwem. Pasjonuje go historyczne dziennikarstwo śledcze, historia techniki, biografie i podróże. Wspólnie z żoną Ireną Fedorowicz napisał przewodnik po Wyspach Kanaryjskich (wyd. Wiedza i Życie, 1996),
25 polskich wynalazców i odkrywców, którzy zmienili świat (wyd. Fronda, 2017) i Wybranki fortuny. Niezwykłe Polki, które podbiły świat (wyd. Fronda, 2017). Jest również autorem Słynnych ucieczek Polaków (wyd. Fronda, 2018),
Buntowniczek. Niezwykłych Polek, które robiły, co chciały (wyd. Prószyński i S-ka, 2019) oraz Warszawy, stolicy szpiegów. 150 lat tajnych operacji, walki wywiadów, prowokacji i zamachów w sercu Polski (wyd. Fronda, 2019).
Zosia Frankowska jest projektantką graficzną i ilustratorką. W 2017 roku obroniła dyplomy w pracowniach projektowania książki i ilustracji Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zilustrowała Great! Wielka Brytania dla dociekliwych (wyd. Dwie Siostry, 2019).
Jacek Ambrożewski ukończył Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajmuje się ilustracją i projektowaniem graficznym. Zilustrował Pamiątkę z Paryża (wyd. Dwie Siostry, 2013) i Man zou. Chiny dla dociekliwych (wyd. Dwie Siostry, 2018), a także Szkice z przyszłości (wyd. Papierówka, 2013).
TYTUŁ: Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków
TEKST: Andrzej Fedorowicz
ILUSTRACJE: Zosia Frankowska, Jacek Ambrożewski
LICZBA STRON: 144
OPRAWA: twarda
FORMAT: 20 × 25 cm
WIEK: 8+
WYDAWNICTWO: Dwie Siostry
ROK WYDANIA: 2019