Książki z dzisiejszego wpisu łączy nie tylko rok wydania, twarda oprawa i piękna szata graficzna, ale również to, że znajdziecie je w dziale z literaturą dla dzieci i młodzieży. A jednak jestem pewna, że większość z nich chętnie umieścilibyście na własnej półce z książkami! Opowiadają o sztuce, poezji i historii w sposób atrakcyjny zarówno dla sześciolatka, jak i dorosłego. Sprawdzą się jako prezent pod choinkę albo bez okazji – z czystej radości, że takie książki są.
ZWIERZYNIEC. OKAZY WYBRANE
Intrygujący album zawiera reprodukcje dzieł sztuki i przedmiotów codziennego użytku, których wspólnym mianownikiem jest zwierzęca tematyka. Okazy do Zwierzyńca wybrał ze zbiorów polskich muzeów i bibliotek i opatrzył zupełnie nieencyklopedycznymi komentarzami Maciej Byliniak, tłumacz i redaktor prowadzący wydawnictwa Dwie Siostry. Wśród sportretowanej menażerii znajdują się jelenie i sarny, konie, łosie, koty, psy, krowy, ptaki i lwy, które zerkają na czytelników z obrazów, arrasów, rycin, drzeworytów, płaskorzeźb, pocztówek, plakatów, wycinanek ludowych, witraży, a nawet znaków drogowych, tabliczek na płocie i zabawek. Lektura Zwierzyńca przypomina zwiedzanie kolejnych sal muzealnych według klucza (szukamy dzieł sztuki, na których znajdują się zwierzęta) z przewodnikiem obdarzonym dużym poczuciem humoru, który snuje baśniowe historie, zawadiacko rymuje albo… wchodzi z polemikę ze słynną definicją konia w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego („Koń jaki jest, każdy widzi”). Świetnie opracowany spis reprodukcji i numerowane strony pozwalają bez trudu odnaleźć tytuł i autora każdej wykorzystanej w albumie pracy.
WARSZAWIACY
Małgorzata Ruszkowska, mimo że z wykształcenia jest etnolożką, a z zamiłowania roślinożercą (prowadzi bloga o dzikich roślinach jadalnych Mead Ladies), napisała książkę o mieszkańcach Warszawy i historii samego miasta dla najmłodszych varsavianistów. Nie da się zamknąć historii miasta w 100 stronach, dlatego autorka dokonała ostrej selekcji bohaterów: wśród zaledwie 30 postaci znaleźli się władcy, architekci i artyści. Zamiast typowych biografii Małgorzata Ruszkowska przedstawia scenki z życia bohaterów (ten ciekawy zabieg zastosował również Michael Bird w swojej książce Gwiaździsta noc Vincenta i inne opowieści. Historia sztuki dla dzieci). Dzięki temu możemy podejrzeć, jak Tylman z Gameron odsłania story, żeby wpuścić do swojej pracowni więcej światła, widzimy, jak Stanisław August Poniatowski zanurza koniuszki palców w wodzie różanej w czasie porannej toalety, a cierpiący na lęk wysokości Bolesław Prus na chwiejnych nogach schodzi z trzeciego piętra swojej kamienicy (to dlatego jego pomnik przy Krakowskim Przedmieściu stoi na niskim cokole!). Warszawiacy dokumentują mimochodem zmieniającą się na przestrzeni wieków modę, preferencje kulinarne i architekturę miasta. Za oryginalną szatę graficzną łączącą elementy kolażu, rysunku i karykatury odpowiada Marta Ruszkowska, siostra pisarki, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jej inne ilustratorskie dokonania możecie podejrzeć m.in. w Tabletkach na dorosłość Doroty Suwalskiej i poradnikach savoir vivre’u dla dzieci: Damą być i Rycerzem być Zofii Staneckiej.
SŁOŃCE KSIĘŻYC GWIAZDA
Słońce Gwiazda Księżyc to bardzo oryginalna w formie opowieść o narodzinach Jezusa. Prostym, geometrycznym grafikom Ivana Chermayeffa towarzyszy lapidarny tekst Kurta Vonneguta, amerykańskiego pisarza postmodernistycznego. Świat widziany oczami nowo narodzonego dziecka rejestruje duże barwne plamy i ich ruch w ograniczonej przestrzeni stajenki. Płomień pochodni Józefa, głowa akuszerki i świetlista postać matki – za pomocą tych trzech figur w zmieniających się konfiguracjach po raz pierwszy podglądamy najsłynniejsze narodziny w dziejach z niecodziennej perspektywy. Słońce Gwiazda Księżyc to minimalistyczne antidotum na wszechobecny bożonarodzeniowy kicz, które zaskoczy nie tylko dzieci, ale i niejednego dorosłego. Mam zastrzeżenia odnośnie do rekomendowanego przez wydawnictwo Mamania wieku odbiorców 4+. To trochę za mało, żeby w pełni zrozumieć i docenić koncepcję graficzną i nieco filozofującą warstwę słowną.
HISTORIA OBRAZÓW DLA DZIECI
Historia obrazów dla dzieci to zapis rozmów Davida Hockneya, angielskiego malarza, rysownika i fotografa, z krytykiem sztuki Martinem Gayfordem na temat funkcjonowania obrazów w kulturze: od malowideł naskalnych sprzed 15 tysięcy lat przez dzieła Wielkich Mistrzów aż do grafik tworzonych na komputerze i selfies. Jednak zamiast typowej przebieżki przez epoki autorzy omawiają wybrane zagadnienia – dd kresek przez światłocień, perspektywę i lustra aż do związków malarstwa z fotografią i filmem – dobierając do nich przykłady z różnych okresów. Oprócz reprodukcji znanych dzieł (w tym obrazów samego Davida Hockneya) przez książkę przewijają się kolorowe ilustracje Rose Blake, na których widać, jak David Hockney, Martin Gayford i sama ilustratorka podglądają twórców przy pracy. Historia obrazów dla dzieci nie jest żadną miarą kompendium wiedzy o malarstwie dla młodszych odbiorców, ale dzięki swobodnej formie i grupowaniu obrazów wokół zagadnień, a nie zgodnie z chronologią, stanowi ciekawą lekturę nie tylko dla dzieci.
POCZET KRÓLOWYCH POLSKICH
Poczet królów i książąt polskich to prawdopodobnie najpopularniejsze dzieło Jana Matejki, powielane w milionach egzemplarzy. Czarno-białe wizerunki władców Polski wykonane ołówkiem nie tylko oddają rysy charakterologiczne postaci, lecz także zaskakują bogactwem rekwizytów oraz szczegółami strojów i uzbrojenia. Powstałe w latach 1890–1892 przedstawiają 44 królów i książąt polskich, w tym cztery księżne i królowe. W odpowiedzi na dzieło Matejki, przyznające kobietom niewielką rolę w historii państwa polskiego, Anna Kaszuba-Dębska, absolwentka malarstwa na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, stworzyła Poczet królowych polskich. To zbiór 25 obrazów i krótkich biografii polskich władczyń i królowych począwszy od legendarnej Rzepichy poprzez Jadwigę Andegaweńską, skończywszy na Marii Józefie. Anna Dębska-Kaszuba nadała rysy swoim bohaterkom, ale to im oddała głos: pierwszoosobowa narracja uatrakcyjnia lekturę, wzbogacając ją o głębię psychologiczną, a także pozwala naturalnie wpleść do treści życiowe mądrości, których dziewczynki marzące o koronie i pięknych sukniach raczej by się nie spodziewały: „Czasem nawet korona nie przynosi tyle szczęścia, co drobiazgi dnia codziennego”. Książka nie stanowi alternatywy dla historycznych opracowań, ale też i nie takie były założenia autorki. Poczet królowych polskich wpisuje się przede wszystkim w nurt girl power i jest prawdziwą ucztą dla oczu.
BALLADY I ROMANSE
Mickiewicz smakuje lepiej, kiedy czytamy go z własnej woli i w dogodnym dla nas czasie, a nie dlatego, że jest na liście lektur obowiązkowych. Do wysmakowanej polszczyzny, wyszukanych rymów i tematyki daleko wykraczającej poza zainteresowania współczesnych czytelników trzeba po prostu dojrzeć. Pana Tadeusza zaczęłam doceniać po trzydziestce (dużą rolę odegrały w tym malarskie grafiki Józefa Wilkonia), a od dłuższego czasu delektuję się Balladami i romansami przygotowanymi przez ART Egmont. To wydanie różni się od dziesiątek innych dostępnych na rynku przede wszystkim doskonałym omówieniem. Emilia Kiereś (wiecie że to córka Małgorzaty Musierowicz?) ze swadą, znajomością tematu i sympatią dla mistrza opowiada o jego dziełach. Równie dobrze podtytuł książki mógłby brzmieć Mickiewicz oswojony – bo rzeczywiście w takim opracowaniu nie budzi przerażenia i wreszcie wiemy, „co autor miał na myśli”. Luksusowe wydanie Ballad i romansów z klimatycznymi, kolażowymi ilustracjami Marianny Sztymy jest edytorskim cackiem począwszy od formatu, oprawy i rodzaju użytego papieru poprzez operowanie światłem na stronach (jest oddech!) i prosty, ale elegancki krój pisma, skończywszy na mocnych żółtych akcentach w postaci teł i wstążeczki-zakładki. W takiej formie Ballady i romasne to lektura (nomen omen) obowiązkowa dla licealistów, studentów filologii polskiej i wszystkich tych, którzy dorośli do spotkania z Adasiem.
GISELLE
Giselle to kolekcjonerska książka dla miłośników baletu. Oparta na motywach libretta T. Gautiera i J.H.Vernoy de Saint-Georges’a zawiera niewiele słów, jednak dzięki zapierającej dech oprawie graficznej można oglądać ją bez końca. Ażurowe, laserowo wycinane ilustracje Charlotte Gastaut podkreślają baśniowy i ulotny charakter opowieści o dziewczynie, której pęka serce z powodu miłości. Za życia Giselle jest ukazana w nasyconych kolorach (złocie, czerni i czerwieni), natomiast jako zjawa pojawia się na cienkim, prześwitującym pergaminie, który potęguje złudzenie istoty nie z tego świata. Co za wyborny koncept!
TU możecie zobaczyć, jak Charlotte Gastaut zinterpretowała inne baletowe arcydzieło wszech czasów, Jezioro łabędzie.
