Jeśli będziecie czekać na odpowiedni moment, możecie się go nie doczekać. Rozmowy na temat seksualności należy inicjować samodzielnie w dogodnych okolicznościach i z lekkim wyprzedzeniem w stosunku do danego etapu rozwoju dziecka. Jeśli jesteście zdania, że należy dzieciom pozwolić jak najdłużej pozostać dziećmi (w domyśle: niewinnymi istotami żyjącymi w bańce informacyjnej), muszę Was rozczarować. Dzieci widzą i słyszą dużo więcej, niż nam się wydaje. A zamiast korygować i odkłamywać, lepiej od razu przedstawić fakty, bo fakty nigdy nie są złe, nieodpowiednie czy niemoralne. Odkąd moja siedmioletnia córka poszła do pierwszej klasy, zdążyłam się już od niej dowiedzieć, że: w szkole nie ma się gdzie całować, bo wszędzie są kamery, jeden z chłopców w jej klasie jest nazywany przez starszych uczniów gwałcicielem, bo kładzie się na dziewczynkach odpoczywających podczas przerw na materacach, a kobieta i mężczyzna mogą uprawiać seks nawet wtedy, jeśli kobieta nie ma na to ochoty. Chociaż trudno w to uwierzyć, takie tematy pojawiają się w rozmowach siedmioletnich dzieci w zwykłej podwarszawskiej szkole. Nikt mnie nie przekona, że to za wcześnie, żeby rozmawiać z dzieckiem o seksualności. Dzięki Dwóm Siostrom i książce Odpowiedz mi! Kathariny von der Gathen mam fantastyczne narzędzie do pracy u podstaw.
Od czasu do czasu umawiam się ze starszą córką na nocne pogaduchy. Przenosimy się ze spaniem do pokoju gościnnego, dzięki czemu możemy rozmawiać lub czytać do upadłego, nie przeszkadzając pozostałym domownikom. Noc sprzyja zwierzeniom, snuciom marzeń i zacieśnianiu więzi. O ile w ciągu dnia córka opowiada mi o swoich codziennych sprawach powierzchownie, o tyle w czasie nocnych rozmów dowiaduję się od niej wielu innych rzeczy, które są dużo ważniejsze od ocen: o rysujących się w klasie podziałach między dziewczynkami i chłopcami, o wykluczeniu niektórych dzieci czy o powtarzanych bez zrozumienia słowach. To jest ten czas, kiedy można, a nawet należy, zacząć rozmawiać o sprawach intymnych: o różnicach w budowie ciała chłopców i dziewcząt, o zmianach w okresie dojrzewania, o stawianiu granic, o uprawianiu seksu, o ciąży, a także o związkach homoseksualnych. Moi rodzice nie rozmawiali ze mną na takie tematy, a wiedzę o seksualności czerpałam – podobnie jak większość moich koleżanek – z gazetek w rodzaju Bravo Girl!. (Do dziś pamiętam jedno z pytań czytelniczek: Czy można zajść w ciążę, siedząc w dżinsach na kolanach chłopaka?). Nie chcę, żeby moja córka zdobywała tak ważną wiedzę pokątnie i z niesprawdzonych źródeł, wolę zdać się na rzetelnie opracowane informacje w formie dostosowanej do wieku młodego odbiorcy i na bieżąco odpowiadać na nurtujące ją kwestie.
Za nami lektura doskonałej książki o dojrzewaniu dla młodszych dzieci pt. Maja dorasta (dla chłopców wydano analogiczny tytuł Kacper dorasta), a teraz przyszedł czas na dużo bardziej rozbudowany tytuł Odpowiedz mi! Kathariny von der Gathen. Mimo że w Niemczech książka jest polecana dzieciom już od 8 roku życia, wydawnictwo Dwie Siostry podniosło tę granicę do 10 roku życia w obawie przed reakcją bardziej konserwatywnych polskich czytelników, a dodatkowo we wstępie zachęciło rodziców do samodzielnej lektury przed wręczeniem książki dziecku.
Książka Odpowiedz mi! jest owocem pracy edukatorki seksualnej, która przez wiele lat prowadziła warsztaty dla dzieci na temat ciała, dojrzewania i miłości. Katharina von der Gathen zebrała w niej najczęściej powtarzające się dziecięce pytania (zadawane anonimowo) i udzieliła na nie krótkich i rzeczowych, ale delikatnych odpowiedzi, bez uników i wykrętów. Poruszane w książce zagadnienia są pogrupowane tematycznie tylko mniej więcej, bo autorka chciała zachować autentyczny charakter formuły warsztatowej i karteczek wypadających ze skrzynki w przypadkowej kolejności. Dzięki temu książkę Odpowiedz mi! można czytać od początku do końca albo wybiórczo.
To nie jest lektura dla wyzwolonych i bezpruderyjnych rodziców, nie zrozummy się źle! To książka, która jest potrzebna dzieciom, a także – być może nawet w jeszcze większym stopniu – samym dorosłym, żeby zdali sobie sprawę, że przemilczenie pewnych tematów nie sprawi, że w magiczny sposób ominą one nasze dorastające dzieci. Odpowiedz mi! pomaga wyposażyć dziecko w wiedzę na temat własnego ciała zarówno w kwestii nazewnictwa, jak i jego funkcjonowania (przyznaję z zażenowaniem, że jakiś czas temu sama mówiłam córkom, żeby w kąpieli umyły „pupę z przodu”), granic, których musimy pilnować (skąd dziecko ma wiedzieć, że nikt inny nie powinien go dotykać w miejscach intymnych, jeśli mu nie opowiemy o molestowaniu?), a także tego, skąd naprawdę biorą się dzieci. (Dzieci są tak dociekliwe, że pytają nawet: „A jak uprawiać seks, jeśli członek jest za duży, a pochwa za mała i nie pasują do siebie?”). Wydawnictwo Dwie Siostry zadbało o to, żeby w książce nie pojawiły się wulgarne czy wzbudzające konsternację określenia, a jedynie takie, które należą do terminologii medycznej albo są społecznie akceptowane. Dla przykładu w odpowiedzi na pytanie „Ile jest słów na seks?” padają następujące hasła: stosunek płciowy, uprawiać miłość, spać ze sobą, figlować, zabawiać się, bzykać, baraszkować, spółkować, kopulować, ciupciać, seksować się i uprawiać seks. Jest też podpunkt o „słowach wulgarnych, których wiele osób woli unikać”, ale pozbawiony przykładów (mimo że córka ciągnęła mnie za język, ja również nie rozwinęłam tego fragmentu). Przeczytałam z córką całą książkę, nie omijając żadnej strony, bo nawet zagadnienia, które są dla niej na razie całkiem abstrakcyjne (takie jak poronienie, aborcja, gwałt, homoseksualizm czy cyberseks), są omówione w sposób dostosowany do percepcji dziecka – mniej lub bardziej szczegółowo, ale w każdym razie bez „półprawd”. Bardzo mocną stroną Odpowiedz mi! są ilustracje Anke Kuhl, która z humorem i bez pruderii pokazuje ludzkie ciało na wszystkich etapach życia. (Na marginesie dodam, że to właśnie ona zilustrowała Hedwigę oraz Hedwigę i Maksa-Olofa). Nie czekajcie, aż dziecko samo zada Wam te pytania, bo możecie się nie doczekać. To, że nie padają one na głos, nie znaczy jednak, że nie kłębią się w małych głowach.
TYTUŁ: Odpowiedz mi! Dzieci pytają o intymne sprawy
AUTOR: Katharina von der Gathen
TŁUMACZENIE: Anna Magdziarz
ILUSTRACJE: Anke Kuhl
LICZBA STRON: 212
OPRAWA: twarda
FORMAT: 14 × 18,5 cm
WIEK: 10+
WYDAWNICTWO: Dwie Siostry
ROK WYDANIA: 2018
W jakim wieku Twoja córka dorwała tę książkę? 🙂