Z zestawem tych trzech audiobooków wydawnictwa Buka pojechaliśmy w tym roku na wakacje do dziadków, a przy okazji na Międzynarodowy Festiwal Literatury Dziecięcej w Rabce-Zdroju. Napisać, że dzięki nim kilkugodzinna droga upłynęła nam szybciej i przyjemniej, to jakby nic nie napisać. Doskonałe teksty i mistrzowskie interpretacje uwrażliwiają na frazę i melodię pięknej polszczyzny, a przy okazji bawią i wciągają.
NOSOROŻCE W DOROŻCE I INNE WIERSZE
Tytuł jednego z wierszy Ludwika Jerzego Kerna dał nazwę wydawnictwu dźwiękowemu Nosorożce w dorożce i inne wiersze, na które składają się 32 humorystyczne utwory wybrane według klucza bohaterów – zwierząt. Najliczniej reprezentowaną grupą są koty (wśród nich m.in. wytrawna akrobatka hrabina de Dach, kot Mleczysław, który oblizuje się nawet na widok Drogi Mlecznej, czy Lękuś, który lęka się… myszy), sporo jest także przedstawicieli ptactwa (kogut, sowa, kruk, kawka, paw, struś), są oczywiście i tytułowe nosorożce, które co roku na wiosnę udają się do Nosorożcowa po nową parę rogów. Zaskakuje całkowite pominięcie utworów z psimi bohaterami, a przecież tych Kern, miłośnik i znawca psiej duszy, skomponował naprawdę dużo. (Czyżby szykował się kolejny audiobook?).
Poezja krakowskiego poety pełna jest niezwykłych konceptów (jeże u fryzjera czy żyrafa, która jest tak wysoka, że nie mieści się na jednym zdjęciu) i absurdalnego humoru, a także zamiłowania do zabaw lingwistycznych. Stylizacja na język francuski w wierszu pt. Phaaaw bawi jeszcze bardziej w wykonaniu Krzysztofa Kowalewskiego, którego wibrujące „r” i akcentowanie na ostatniej sylabie wywołuje uśmiech od pierwszych wersów:
Znałem pewnego pawia,
Który się pięknie wysławiał.
Nigdy nie mówił „kluska”,
Tylko „la khluska”
Z fhrancuska.
Kwestie językowe pojawiają się także w wierszu o kocich pogaduszkach pt. Zeszły się cztery koty, w których zwierzęta – chociaż pochodzą z różnych stron świata – bez trudu się dogadują:
(…)
Obywały się bez tłumacza.
Wszystko, co chciały, przekazywały
Przez jedno miau
Albo dwa miauy.
Z tego wynika, moi złoci,
Że z wszystkich na świecie języków
Najłatwiejszy jest język koci.
Brak tylko do niego
Podręczników.
W aktorskim wykonaniu Krzysztofa Kowalewskiego i Agnieszki Suchorskiej wiersze Kerna błyszczą w całej okazałości i sprawiają taką samą przyjemność dzieciom, jak i dorosłym.
TYTUŁ: Nosorożce w dorożce i inne wiersze
TEKST: Ludwik Jerzy Kern
CZYTAJĄ: Krzysztof Kowalewski, Agnieszka Suchora
CZAS: 53:26 min
FORMAT: 14 × 27 cm
RANY JULEK! O TYM, JAK JULIAN TUWIM ZOSTAŁ POETĄ
Biografia Juliana Tuwima dla dzieci to prawdziwa mieszanka wybuchowa: po pierwsze ze względu na postać samego Julka, którego eksperymenty często kończyły się głośnymi eksplozjami, a po drugie dzięki bardzo ekspresyjnej lekturze Macieja Stuhra, który nader przekonująco wypada w tekstach o łobuziakach. („Mamo, czy to nie ten sam pan, który czytał przygody Mikołajka?” Ten sam!). Agnieszka Frączek wyłuskała z wczesnego dzieciństwa poety scenki, które dzieci bawią do łez, a dorosłych przyprawiają o zawroty głowy, i podzieliła je na tematyczne „bziki”. Mały Julek bawił się kolejno w chemika, prowadził hodowle jaszczurek i zaskrońców, kolekcjonował osobliwości, uczył się liczyć w kilkudziesięciu językach, konstruował niepotrzebne sprzęty… Swoimi niezwykłymi zainteresowaniami i przygodami mógłby obdzielić pół podwórka!
Ciekawym urozmaiceniem narracji są rymowane wstawki parafrazujące znane wiersze przyszłego poety (np. „Biega, krzyczy Julek blady: / – Gdzie mój kluczyk od szuflady?” czy „Szły po sofie trzy jaszczurki / Grzeczne, że aż miło: / Jedna w kropki, druga w ciapki, / A trzeciej nie było”), a także rymowanki zamiast tradycyjnych przypisów objaśniających znaczenie trudniejszych wyrazów, np.:
Kiedy imieniu wbrew
Lubomir wpada w gniew,
to jest to osobliwość, sensacja, fenomen,
a gdy gniewa się Gniewosz,
to jest nomen omen.
Do płyty z tekstem dołączono książeczkę z fragmentami (ot, jedno lub dwa zdania) utworów Tuwima w oryginalnym opracowaniu Grażki Lange.
TYTUŁ: Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą
TEKST: Agnieszka Frączek
CZYTA: Maciej Stuhr
CZAS: 78 min
FORMAT: 14 × 12,5 cm
OPOWIEŚCI Z ZACZAROWANEGO LASU: ZĘBY SMOKA
Opowieści z zaczarowanego lasu to zbiór 12 mitów greckich napisanych przez Nathaniela Hawthorne’a, autora Szkarłatnej litery, uznawanej za pierwszą wielką amerykańską powieść psychologiczną. Oryginalnie mity, które Hawthorne napisał z myślą o swoim synu, wydano w dwóch oddzielnych tomach: Księdze cudów (1851) i Opowieściach z zaczarowanego lasu (1853), ale do rąk polskiego czytelnika trafiły na początku lat 70. XX wieku od razu w zbiorczym wydaniu. Książka była wielokrotnie wznawiana przez Naszą Księgarnię, ukazała się również w ramach serii Niezapomniane Książki Dzieciństwa: Biblioteka Klasyki dla Dzieci i Młodzieży wydawnictwa Votum. Po dwudziestu latach od ostatniego wydania powraca na księgarskie półki w zupełnie nowej odsłonie jako seria 12 audiobooków czytanych przez Krzysztofa Tyńca, którym towarzyszą zeszytowe książki zilustrowane przez Józefa Wilkonia.
Zęby smoka to ósma odsłona cyklu, ale ze względu na opracowanie poszczególnych mitów jako zamkniętych historii, można po nie sięgnąć w dowolnej kolejności, nie znając nawet wcześniejszych części. Głównym bohaterem mitu jest Kadmos, syn fenickiego króla Agenora, który razem z dwoma braćmi, matką i przyjacielem wyrusza na poszukiwanie siostry uprowadzonej przez byka. Po trwającej wiele lat tułaczce, która ani na krok nie przybliżyła niestrudzonych wędrowców do odkrycia prawdy o losach Europy, Kadmos zgodnie z życzeniem umierającej matki udaje się wyroczni w Delfach, by dowiedzieć się, co ma dalej robić. Tajemniczy głos każe mu zaniechać poszukiwań i podążać za krową, a następnie osiedlić się we wskazanym przez zwierzę miejscu. U celu podróży Kadmos staje do walki ze smokiem, a pokonawszy go, sadzi jego zęby. Zrodzone z ziemi smocze plemię pała niszczycielską żądzą i od razu staje ze sobą do walki. Pięciu najsilniejszych wojów, którzy ocaleli z rzezi, pomaga Kadmosowi wznieść okazały pałac, w którym Kadmos razem ze swoją boską małżonką Harmonią, ofiarowaną mu przez niebiosa jako pociechę po utraconej siostrze, braciach, matce i przyjaciołach, będzie wychowywał swoje liczne potomstwo.
Hawthorne snuje swoją opowieść w baśniowym stylu, powolutku rozplątując kolejne wątki i przez cały czas sprawując nad nimi pełną kontrolę, tak żeby czytelnik nie postradał drogi w tym „zaczarowanym lesie”. Autor rozwodzi się nad szczegółem, rozbudowuje opisy, odmalowując z jednakową lekkością urodę krajobrazów, co znój wędrówki, a przede wszystkim niedościgle portretuje kolejne stadia rozpaczy i poczucia bezsilności, które stają się udziałem Kadmosa i jego towarzyszy. Poruszające są zwłaszcza opisy matczynej miłości i nadziei, które wbrew rozsądkowi nie pozwalają Telefassie pogodzić się ze stratą, ale równie mocno zapadają w pamięć chwile zwątpienia pozostałych tułaczy, którzy nie są już nawet pewni, czy Europa kiedykolwiek istniała. Ton opowieści Hawthorne’a jest poważny, ale nie pompatyczny, autor wystrzega się humorystycznego zabarwienia dla podtrzymania głębokiego i wzniosłego charakteru opowieści. Piękna, bogata fraza Hawthorne’a została po mistrzowsku oddana w języku polskim przez Krystynę Tarnowską i Andrzeja Konarka.
Krzysztof Tyniec, który użyczył Hawthorne’owi swojego głosu, doskonale wczuwa się w zmieniający się nastrój historii. Relacjonując historię poszukiwań Europy, nie stawia się w pozycji biernego obserwatora, a zaangażowanego świadka wydarzeń, któremu nie są obojętne losy ani uprowadzonego dziecka, ani jej braci, matki i przyjaciela. Nieskazitelna dykcja Tyńca, jego niespieszny, gawędziarski rytm, w którym wyraźnie daje się wyczuć sympatię i współczucie dla bohaterów Zębów smoka, w połączeniu z subtelną oprawą muzyczną w greckim klimacie (m.in. bukoliczne flety pasterskie) czynią z tego audiobooka prawdziwy rarytas dla starszych i młodszych miłośników mitów i baśni. Uzupełnieniem płyty jest książka z pełnym tekstem mitu zilustrowana przez Józefa Wilkonia. Mroczne, pełne czerni, szarości i zimnego błękitu z kontrastującą złotą plamą księżyca ilustracje podkreślają smutny i doniosły charakter opowieści. Nietypowy, wąski format okazuje się zaskakująco wygodny podczas lektury, tworząc po rozłożeniu płaszczyznę zbliżoną do kwadratu. Dla wygody słuchaczy pierwsze zdania kolejnych rozdziałów (podział wymuszony jest względami praktycznymi, nie jest to oryginalny zamysł Hawthorne’a) złożono w czerwieni, by łatwiej odnaleźć interesujący fragment opowieści.
Do tej pory ukazało się 7 części Opowieści z zaczarowanego lasu: Dziecięcy raj, Głowa Meduzy, Złotodajna moc, Trzy złote jabłka, Cudowny dzban, Chimera i Minotaur.
Jeszcze zanim wysłuchaliśmy całego audiobooka Zęby smoka, zamówiłam na Allegro książkowe wydanie Opowieści z zaczarowanego lasu. Częściowo ze względu na wyczerpany nakład dwóch pierwszych opowieści (Dziecięcy raj i Głowa Meduzy), ale głównie ze względu na to, że audiobooków słuchamy wyłącznie w samochodzie, a na co dzień wybieramy papierowe wydania.
TYTUŁ: Opowieści z zaczarowanego lasu: Zęby smoka
TEKST: Nathaniel Hawthorne
TŁUMACZENIE: Krystyna Tarnowska, Andrzej Konarek
CZYTA: Krzysztof Tyniec
MUZYKA: Maciej Rychły, Mateusz Rychły
CZAS: 77:10 min
LICZBA STRON: 52
FORMAT: 14 × 27 cm